Kies de juiste groenbemester
6 september 2023 - Akkerbouw
Groenbemesters kunnen een gunstige impact hebben op zowel het vermogen van de bodem om water vast te houden als op de bodemstructuur. De overblijfselen van een groenbemester met een hoog koolstofgehalte en een laag stikstofgehalte blijven langer in de bodem aanwezig dan de resten van een bemester met veel stikstof. De hoeveelheid effectieve organische stof (EOS) die achterblijft op het perceel is daarbij een cruciale maatstaf.
Naast het vergroten van het vermogen van de bodem om water vast te houden, bieden groenbemesters ook andere voordelen. Deze voordelen omvatten zowel de chemische en fysische vruchtbaarheid van de bodem als de biologische gezondheid van de bodem:
- Nutriënten die na de teelt van het hoofdgewas overblijven, spoelen niet uit maar worden vastgelegd. Na het afsterven van de groenbemester komen deze nutriënten weer beschikbaar voor het volggewas.
- Groenbemesters dragen bij aan het organische stofgehalte van de bodem.
- De wortels leveren een positieve bijdrage aan de bodemstructuur en stimuleren het bodemleven.
- Bij het inzaaien van een winterharde groenbemester op kleigronden is de bodem eerder bewerkbaar na een natte periode. Bij een overschot aan neerslag onttrekt de groenbemester vocht aan de bodem.
- De bodembedekking door groenbemesters beschermt de bodem tegen erosie, verslemping en/of verstuiving.
- Een succesvolle teelt van een groenbemester onderdrukt de groei van onkruid.
- Sommige groenbemesters kunnen de ontwikkeling van aaltjes onderdrukken.
Effectieve organische stof
Het effectief verhogen van het organische stofgehalte met behulp van een groenbemester wordt het best bereikt met een gewas dat langzaam afbreekt en een hoge koolstof-stikstofverhouding (C/N-verhouding) heeft. De hoeveelheid effectieve organische stof (EOS) bepaalt hoe lang de positieve effecten op het vermogen van de bodem om water vast te houden en de bodemstructuur zichtbaar zullen zijn.
Effectieve organische stof (EOS) is het deel van de organische stof dat een jaar na het toedienen van gewasresten, mest of compost nog in de bodem aanwezig is. Organische stof bestaat uit zowel een dynamische (labiele) als een stabiele fractie. Hoe dynamisch of stabiel de organische stof is, hangt af van de verhouding tussen de verschillende elementen erin.
Keuze van groenbemester en EOS
De snelheid waarmee groenbemesters in de bodem worden afgebroken en de bijdrage aan de EOS worden weergegeven door de humificatie-coëfficiënt (HC). Bij een HC van 0,7 wordt 70% van de organische stof binnen een jaar afgebroken, wat betekent dat er 30% overblijft als effectieve organische stof. Sommige groenbemesters zijn dus meer geschikt voor het verhogen van de stabiele organische stof dan andere.
In tabel 1 wordt de bijdrage aan de EOS van de meest gebruikte groenbemesters weergegeven. Als uit het bodemonderzoek blijkt dat de balans van organische stof aan de dynamische kant ligt, is het de moeite waard om een groenbemester te kiezen met een lage HC en een hoge EOS.
Tabel 1: Bijdrage groenbemesters aan de EOS in de bodem. Bron: Masterplan Mineralenmanagement
| Groenbemester (in de stoppel gezaaid) |
EOS (kg/ha) |
N-levering (kg/ha) |
|---|---|---|
| Bladkool | 840 | 30 |
| Bladrammenas | 850 | 30 |
| Gele mosterd | 850 | 30 |
| Hoppenrupsklaver | 790 | 60 |
| Japanse haver (Avena strigosa) | 850 | 30 |
| Klaver, rode (onder dekvrucht) | 1165 | 60 |
| Klaver, witte (onder dekvrucht) | 850 | 60 |
| Kunstweide (najaarsgras) | 450 | 30 |
| Phacelia | 850 | 30 |
| Raaigras, Engels (in stoppel) | 980 | 30 |
| Raaigras, Engels (onder dekvrucht) | 1155 | 30 |
| Raaigras, Italiaans (in stoppel) | 1080 | 30 |
| Raaigras, Italiaans (onder dekvrucht) | 1255 | 30 |
| Stoppelknol | 830 | 30 |
| Tagetes | 865 | 30 |
| Teunisbloem | 700 | 60 |
| Wikken | 645 | 30 |
| Winterrogge | 850 | 30 |
| Zomerkoolzaad | 770 | 30 |
Organische stof bestaat voornamelijk uit koolstof (C), stikstof (N), fosfor (P) en zwavel (S). Dynamische organische stof bevat relatief veel N en S en is makkelijk afbreekbaar door het bodemleven. Nutriënten worden hierbij gemineraliseerd en worden beschikbaar voor het gewas. Stabiele organische stof bevat relatief veel C en wordt minder snel afgebroken door het bodemleven.
Kwaliteit van organische stof
Zowel de dynamische als de stabiele organische stof hebben een positieve invloed op de bodemvruchtbaarheid. Dynamische organische stof verhoogt de chemische bodemvruchtbaarheid en dient als voedsel voor bacteriën, terwijl stabiele organische stof de fysische bodemvruchtbaarheid verbetert en voeding biedt aan bodemschimmels.
Op het verslag van BemestingsWijzer staat de organische stof kwaliteit van de bemonsterde grond (zie figuur 1).
Figuur 1: BemestingsWijzer toont aan dat de organische stof in de bodem in evenwicht is. Bron: BemestingsWijzer Eurofins Agro
Grondonderzoek geeft inzicht in de kwaliteit van de organische stof in de bodem. Op basis daarvan kan de keuze voor de ene of de andere groenbemester worden gemaakt.
