Duurzaam telen begint bij ’t eind van vorige teelt
7 september 2023 - Akkerbouw - Veehouderij
Het einde van de teelt is in zicht. Dit is het moment om alvast na te denken over een duurzame teelt in het volgende seizoen. Aandacht voor de bodem is daarbij de basis. Door jaarlijks het onderzoekspakket Bodem uit te voeren in aanvulling op de vierjaarlijkse BemestingsWijzer is het mogelijk om gericht een organische bemesting uit te voeren of om via bekalking de CEC en de pH te optimaliseren. Dat komt de beschikbaarheid van nutriënten ten goede en voorkomt overbemesting.
Het graan is eraf en de eerste aardappelen worden ook al gerooid. Na de oogst is een van de eerste momenten om via grondonderzoek na te gaan hoe de huidige status van de bodemvruchtbaarheid is. Een van de grote uitdagingen van de toekomst is om (landbouw)bodems duurzaam te beheren. Denk dan bijvoorbeeld aan het management van organische stof. Kan er voor elk perceel voldoende effectieve organische stof worden aangevoerd?
Ook de pH van de grond en het klei-humus complex zijn belangrijke onderdelen van een vruchtbare bodem. BemestingsWijzer en het pakket Bodem geven inzicht in de status van de bodem en vermelden bovendien een (reparatie)bodemadvies dat los staat van het gewasgerichte advies. Het bodemadvies richt zich volledig op het verbeteren van de bodem. Specifiek gaat dit over de hoeveelheid effectieve organische stof, de hoeveelheid kalk, de bezetting van de CEC en fosfaat die nodig zijn.
CEC en organische stof
De CEC, de kationenuitwisselcapaciteit, ofwel het klei-humuscomplex, is een belangijke indicator van bodemvruchtbaarheid. Organische stof en kleimineraaldeeltjes zijn doorgaans negatief geladen, en trekken daarom positief geladen deeltjes (kationen) aan. Daarmee houdt de grond positief geladen nutriënten vast in de wortelzone en kunnen die niet meer uitspoelen. Wel kunnen de kationen nog uitgewisseld worden met andere kationen in de bodem.
Hoe hoger de CEC, des te vruchtbaarder de bodem. De grootte wordt voor een belangrijk deel bepaald door de hoeveelheid lutum (klei) en organische stof in de bodem. Een goede organische stofbalans is dus erg belangrijk, ook voor de CEC. Genoeg aanvoer, en verminderde afvoer zijn daarin de sleutel.
CEC en pH
Ook pH heeft invloed op de CEC: bij een hogere pH kan de CEC meer nutriënten binden en afstaan met als resultaat een hogere bodemvruchtbaarheid. De pH op bouwland met dekzand ligt in 15% van de gevallen nog onder de 5. Hier kan bekalken een uitkomst zijn.
Tabel: Gemiddelde waarden voor organische stof, pH, CEC en calciumbezetting van de CEC in de jaren 2020-2023 op grasland en bouwland en voor de grondsoorten dekzand en zeeklei. Bron: Eurofins
|
|
|
OS (%) |
pH |
CEC (mmol+/kg) |
Ca-bezetting (%) |
|
Grasland |
Dekzand |
6.6 |
5.4 |
84 |
70 |
|
|
Zeeklei |
9.9 |
6.3 |
254 |
78 |
|
Bouwland |
Dekzand |
4.7 |
5.5 |
71 |
74 |
|
|
Zeeklei |
3.5 |
7.2 |
175 |
89 |
CEC en calcium
De CEC bindt verschillende kationen zoals calcium, magnesium, kalium en natrium. Calcium heeft een belangrijke rol in de structuur van de grond en dan met name op de kleibodems. Een zo hoog mogelijk aandeel calcium aan de CEC is gunstig voor de bodemstructuur. Magnesium, kalium en natrium hebben bij hoge gehaltes een negatief effect op de bodem (maar wel weer een positief effect op de gewasgroei). De bewerkbaarheid gaat hard achteruit als het aandeel calcium te laag wordt.
Het streven is om 80% - 90% van de CEC gevuld te hebben met calcium. Calcium zorgt voor een rulle bodemstructuur; het houdt de kleideeltjes op afstand van elkaar, en bindt klei en organische stof. Gemiddeld zitten de bouwlanden met zeekleibodems op 89%. Dat wil zeggen dat de bezetting voor een groot deel van deze bodems goed is, maar ook dat er nog 4% van de bodems onder een calciumbezettingspercentage van 80% zitten. Wat je ook vaak ziet op graslandbodems, een relatief groter CEC maar een lager calciumbezettingspercentage. En op graslanden op zeeklei zit met 53% nog een groter deel onder 80% calciumbezetting. Wanneer het bezettingspercentage aan de lage kant zit, dan is dit eenvoudig te verbeteren met kalk of gips en wordt weer een stap gezet richting een duurzaam beheerde bodem!
Het pakket Bodem geeft inzicht in onder andere deze parameters, en kan ook worden besteld met een reparatieadvies, inclusief bekalking. Het onderzoek is voordelig en snel, en kan desgewenst ook zelfstandig worden bemonsterd. Het pakket is niet geschikt voor de wetgeving, maar kan wel gebruikt worden voor het bijsturen van pH, organische stof en eventuele reparatiemestgiften.
