Het stikstofprobleem en calcium
22 juni 2022 - Veehouderij
Vrijdag 10 juni 2022 kwam het kabinet met de nieuwe stikstofplannen. Het zijn ingrijpende plannen en de gevolgen zijn niet te overzien. Het probleem is complex en heeft meerdere oorzaken. In de natuurgebieden spelen calcium, de pH van de bodem en de CEC een centrale rol.
De achteruitgang van de biodiversiteit wordt voor een belangrijk deel toegeschreven aan verzuring. Verzuring van bodems vindt plaats wanneer zwavel (in de vorm van SO4) en stikstof (in de vorm van NO3) uitspoelen. Ze nemen dan elementen als calcium (Ca) en magnesium (Mg) mee naar diepere grondlagen of naar het grondwater.
Calcium
Calcium is een essentieel nutriënt voor planten. Essentieel betekent dat planten het nodig hebben om groeien. Als het calciumaanbod vanuit de bodem beperkt is, levert dat ook kwaliteitsproblemen bij planten op zoals topverwelking (asperges), rootrot (kool), internal brown spot (aardappelen), tipburn (sla, ui), blossom end rot (tomaat) en stip (appels).
Maar er is meer aan de hand. Als het aanbod van calcium vanuit de bodem laag is, komt er bovendien ook minder calcium in de kringloop en krijgen mens en dier minder calcium binnen. Dit gebrek aan calcium berokkent de natuur schade (botontkalking vogels en kapotte eierschalen).
Planten (waaronder akkerbouwgewassen, heide, grasland, fruitbomen, loofbomen, bollem) nemen calcium uit de bodem op. Er zijn in de bodem diverse bronnen van calcium. Wanneer bodems kalk (schelpen) bevatten, wordt die kalk door de jaren heen langzaam afgebroken en is het een geleidelijke bron van calcium (CaCO3 +2H+ <--> Ca2+ + H2O + CO2). Deze nalevering stopt een keer, denk aan oude zeeklei in het Groene Hart.
Naast kalk is er een andere bron van calcium in de bodem. Calcium zit aan de klei- en organische stof in de bodem (kleihumuscomplex = CEC). Deze bron van calcium (Ca-CEC) wordt sterk beïnvloed door de zuurgraad van de bodem (pH). Bij lagere pH’s is de capaciteit van de bodem om calcium te binden heel erg gering (de effectieve CEC is heel laag en daarmee ook de absolute hoeveelheid Ca-CEC)
Verzuring
De CEC-waarden van bos- en natuurgebieden zijn heel laag geworden door de doorgaande verzuring; grofweg 50% door SO4 en NOx uit industrie en verkeer en 50% door NH3 uit de landbouw1). Dat deze bodems een slechte status hebben is al langer bekend (op basis van relatief weinig grondmonsters). Deze bodems zijn echter nooit hersteld.
Arjan Reijneveld, productmanager Agro, stelt: “Dat is jammer omdat noch de bindingscapaciteit van de bodem (effectieve CEC), noch de calciumstatus van de bodem zal verbeteren als we deze niet actief herstellen. Het stoppen van alle de landbouw en verkeer en industrie in Nederland zal de calciumstatus niet verbeteren. Een herstelronde calcium is nodig, het komt echt niet vanzelf!”
Lees ook de blog van Arjan Reijneveld: Natuurgrond wordt niet geanalyseerd, dat is een gemiste kans >
