IJzer in de tuinbouw

29 maart 2022

IJzer is een sporenelement als het om plantenvoeding gaat. Planten hebben slechts een klein beetje van deze elementen nodig. Dat geldt ook voor ijzer; echter in verhouding tot de andere sporenelementen, de behoefte aan ijzer hoog.  In de serie over voedingselementen voor tuinbouwgewassen dit keer aandacht voor ijzer (Fe). In deze serie komen ook aan de orde: stikstof (N), fosfor (P), kalium (K), calcium (Ca), magnesium (Mg) en zwavel (S).

Planten hebben weinig sporenelementen nodig hebben, omdat ze nauwelijks in celstructuren worden ingebouwd. IJzer is een bijzonder sporenelement en speelt een belangrijke rol bij de fotosynthese en ademhaling van de plant. In het fotosyntheseproces draagt ijzer bij aan de opbouw van chlorofyl, ook wel bladgroen genoemd. De meeste overige sporenelementen hebben een andere functie. Ze zijn onderdeel van (co)enzymen in de plant en/of spelen een rol bij de opwekking van energie en omzetting ervan.

IJzer in de grond

Problemen met de opname van sporenelementen uit de grond zijn meestal terug te voeren op een slechte beschikbaarheid van die sporenelementen. Een typisch beeld van ijzertekort is chlorose. Door een verstoorde bladgroenopbouw vertoont het blad lichtgele tot witte delen tussen de bladnerven. Aangezien ijzer in de plant weinig mobiel is, zijn het vooral de jonge bladeren die als eerste deze verkleuring vertonen.

Overmaatverschijnselen van ijzer zijn onbekend. Wel kan de aanwezigheid van veel ijzer in de grondde opname van andere elementen belemmeren.

Bij een hoge pH in de grond neemt de beschikbaarheid van ijzer (maar ook van koper, mangaan en zink) af. Daarentegen mag de pH ook weer niet te laag worden, omdat ijzer dan wordt verdrongen door aluminium en eventueel aanwezige zware metalen. Organische stof heeft vaak een positief effect op de beschikbaarheid van ijzer, doordat de organische stof het ijzer aan zich bindt.

IJzer kan alleen goed worden opgenomen als het wordt aangeboden als chelaatmeststof. Een chelaat is een bepaald soort organische verbinding waarbij een metaalion, zoals ijzer, als het ware door een klauw wordt vastgehouden. Het gechelateerde ijzer wordt aan het worteloppervlak uitgewisseld tegen andere elementen, waardoor het voor opname beschikbaar komt. IJzer wordt bij voorkeur als Fe²⁺ opgenomen, maar opname als Fe³⁺ vindt ook plaats.

IJzer in het beregeningswater (regenleiding, druppelsystemen)

Wanneer met een regenleiding water wordt gegeven en het water weinig bicarbonaat bevat, zou het water minder dan 100 micromol ijzer per liter moeten bevatten. Water dat veel bicarbonaat bevat moet eerst onthard worden. Als er een gewas wordt gekweekt met een bepaalde decoratieve waarde, mag het water niet meer dan 50 micromol ijzer per liter bevatten.

Als er met druppelaars wordt watergegeven mag het water geen ijzer bevatten. Verstopping van druppelsystemen wordt vaak veroorzaakt door organische en anorganische bestanddelen (organische stof, ijzer, calcium, fosfor). Verschillende soorten gisten, bacteriën en schimmels kunnen daar ook een biofilm vormen. IJzer vinden micro-organismen erg lekker en ze overleven beter bij de aanwezigheid van methaan, H₂S, ijzer, ammonium, koolstof en chelaten. Ook kleideeltjes kunnen neerslaan in de druppelaars en druppelleidingen. Tips om verstopping te voorkomen staan in een eerdere nieuwsbrief op onze website.

IJzer bijmesten

Welke soort ijzer meststof het beste kan worden gegeven, is afhankelijk van de pH in het water en in het wortelmilieu. De vijf meest gebruikte soorten zijn EDTA, HEDTA, DTPA, EDDHA en HBED. Tot pH 6,5 is DTPA een goed bruikbare chelaatsoort. Bij pH 6,5 en hoger is een andere chelaatsoort beter. Een (Engelstalig) overzicht met productnamen en eigenschappen van de chelaten staat in ons handboek Nutrient Solutions op onze website.

Chelaten zijn erg gevoelig voor pH; in een (100x) geconcentreerde mestbak oplossing mag de pH niet onder de 3,5 komen, anders valt het chelaat uit elkaar. Chelaten zijn ook gevoelig voor waterstofperoxide; als (drain)water ontsmet wordt met waterstofperoxide, zal het chelaat in dat water ook uit elkaar vallen.

IJzer analyseren

Eurofins biedt meer dan tien onderzoekpakketten aan om de zuiverheid van meststoffen te analyseren. In gewasmonsters, kasgrond, potgrond, diverse organische en anorganische substraatmengsels meten we ijzer als onderdeel van het standaard bemestingsonderzoek. In bronwater tenslotte, wordt ook het totale ijzergehalte bepaald om te beoordelen of het water geschikt is voor een bepaald gebruiksdoel en of ontijzering noodzakelijk is.