De teelt van veldbonen en stikstof
10 december 2024 - Akkerbouw
Eiwitgewassen, zoals veldbonen, staan sterk in de belangstelling. Eurofins onderzoekt samen met teler Anco van den Bos en Wageningen Universiteit hoe de stikstofkringloop bij de teelt van veldbonen eruitziet. Daarvoor worden drie Eurofins-analyses ingezet: BodemCheck, GewasCheck en wateranalyse. Het blijkt dat veldbonen weliswaar stikstof vastleggen, maar dat deze stikstof na de teelt door mineralisatie ook snel weer vrijkomt. Daarmee moet rekening worden gehouden bij een volgteelt.
In het kader van de eiwittransitie krijgt de teelt van veldbonen steeds meer aandacht. Aan dit gewas worden veel positieve eigenschappen toegeschreven. Naast het binden van stikstof bieden veldbonen een duurzame eiwitbron voor het rantsoen van melkvee en kunnen zij een rol spelen in het bevorderen van de biodiversiteit.
“Het gedrag van stikstof in de bodem vraagt bij deze teelt echter om nader onderzoek”, vertelt akkerbouwer Anco van der Bos uit het Friese Holwerd. “Dit jaar hebben we voor het tweede seizoen een veldbonenproef lopen. We telen veldbonen op vijf hectare en daarnaast hebben we één hectare met haver als referentiegewas.”
Van der Bos vormt met zijn vader en zijn zus de Maatschap Van der Bos in het Friese Holwerd. Zij telen op bijna 100 hectare verschillende akkerbouwgewassen, waarbij pootaardappelen het hoofdgewas zijn. Het onderzoek vindt plaats in het kader van het samenwerkingsverband Ecolona. Samen met Frans Antonides, een melkveehouder die ook deel uitmaakt van Ecolana, wordt bekeken hoe de samenwerking tussen akkerbouw en de veehouderij verder is te optimaliseren. Wageningen Universiteit voert de regie in het onderzoek en Eurofins verzorgt de analyses van bodem, gewas, water en voederwaarde.
Veldboon legt stikstof vast
“Veldbonen zijn een stikstofbinder. Dergelijke planten hebben een symbiose met rhizobium-bacteriën. De rhizobium-bacteriën zitten in wortelknobbeltjes, ook wel stikstofknolletjes genoemd. De bacteriën kunnen stikstof binden uit de lucht en geven dit vervolgens af aan de veldbonenplant. In ruil hiervoor levert de plant voedingsstoffen aan de bacteriën,” legt Van der Bos uit.
Het idee achter deze stikstofbinding is veelbelovend vanwege de bemestende waarde. Het onderzoek richt zich nu op de vraag hoe de gebonden stikstof zich gedraagt in de bodem. “Komt deze stikstof ten goede van een volgende teelt en is dat gunstig? En hoe zit het met de vrije stikstof in de bodem na afbraak van het gewas en mineralisatie van het organische materiaal, spoelt dit uit of niet?” vraagt Van der Bos zich af.
“Daarom hebben we analyses laten uitvoeren naar het N-mineraal in de bodem, de stikstofopname door het gewas en de mogelijke uitspoeling naar het oppervlaktewater.”
Metingen in bodem en gewas
De proef heeft nu twee jaar gelopen en de eerste resultaten zijn bekend. Karst Brolsma is vanuit Eurofins betrokken bij het onderzoek. Hij vertelt: “We hebben bodem- en gewasmetingen gedaan in veldbonen en haver op zavelgrond. Het onderzoek richt zich op de vraag hoeveel stikstof er in de bodem en in het gewas zit tijdens de teelt van veldbonen en haver. Daarnaast hebben we ook gekeken naar hoeveel stikstof er in het drainwater terecht komt. In 2024 hebben we bovendien aanvullend onderzoek gedaan naar het effect van de teelt van de veldbonen en haver uit 2023 op de teelt van pootaardappelen in het jaar daarna op dezelfde percelen.”
Figuur 1. Het gehalte minerale stikstof tijdens de teelt van de veldbonen en haver. Bron: Eurofins 2024
Brolsma: “Het blijkt dat de hoeveelheid stikstof in de bodem hoger is bij veldbonen dan bij haver. Dit was in beide jaren het geval (figuur 1). Na de teelt van haver en veldbonen werd een groenbemester ingezaaid. Van der Bos gebruikte daarvoor een eigen mengsel van vlas, phacelia, haver, gele mosterd, Alexandrijnse Klaver, zomerwikke, tuinkers en deder. In het voorjaar werd op beide percelen aardappelen gepoot.”
Hij vervolgt: “Tijdens de volgteelt aardappelen blijkt dat er nog veel vrije stikstof in de bodem aanwezig is. Deze wordt door de aardappelen goed wordt opgenomen (figuur 2). Dat leidt tot veel loof en weinig kleine aardappelknolletjes. Meer zoveel loof wil je eigenlijk niet hebben in de teelt van pootaardappelen.”
Figuur 2. Het gehalte droge stof (links) en stikstof (rechts) in het pootaardappelblad in 2024 op de locatie waar in 2023 haver of veldbonen werden geteeld. Bron: Eurofins 2024
Van der Bos vult bovendien aan: “Door mineralisatie van de plantenresten in het najaar komt de stikstof uit de wortelknolletjes van de veldboon vrij. We zijn ook benieuwd naar hoe het zit met de uitspoeling. Daarom doen we drainwatermetingen. Deze resultaten verwachten we binnenkort.”
Teelstrategie met veldboon
Van der Bos en Brolsma concluderen dat de teelt van veldbonen zorgvuldige planning vereist. “Opnieuw blijkt hoe ingewikkeld stikstofbeheer is. De teelt van veldbonen als voedergewas vraagt om meer onderzoek. Hoe voorkom je dat er uitspoeling naar het oppervlaktewater plaatsvindt of dat er te veel stikstof in de bodem achterblijft voor een volgteelt? Het is sowieso zaak om de veldbonen tijdig te oogsten en er direct na een groenbemester te telen,” besluit Van der Bos.
Bestel
Ook weten hoe de stikstofkringloop op uw bedrijf is?
