Van afvalwater naar oogst: een KNAP-staaltje bemesten
14 april 2025 - Expertartikel
De agrarische sector staat voor een groot dilemma: enerzijds is er een overschot aan mest, anderzijds dreigt er een ernstig tekort aan nutriënten. Eurofins Agro is betrokken bij het KNAP-project, waarin een groot aantal partijen samenwerkt aan oplossingen om reststromen om te zetten in waardevolle meststoffen. De eerste resultaten zijn veelbelovend.
In de landbouwsector bestaat momenteel een unieke situatie. Er is te veel dierlijke mest, wat invloed heeft op de prijs en de beschikbaarheid van meststoffen en nutriënten. Toch kunnen er in de toekomst ook tekorten ontstaan, bijvoorbeeld door strengere regels voor mestgebruik en het afnemen van het aantal veehouderijbedrijven. Dit maakt het belangrijk om te zoeken naar circulaire alternatieven voor fossiel gebaseerde kunstmest en traditionele mestsoorten en dat is precies wat het KNAP-project beoogt.
46 weten meer dan 1
KNAP staat voor Kringloopsluiting van Nutriënten uit Afvalwater en Proceswater. Dit project is in 2023 gestart nadat 46 organisaties die actief zijn binnen de agrarische sector, zich als partner aan dit project hadden verbonden. Het project wordt gecoördineerd door de kerngroep WUR-WENR, KWR Water Research Institute, LeAF en Nutrient Platform. Kimo van Dijk, een van de coördinatoren van KNAP en als hoofdonderzoeker verbonden aan Wageningen University & Research (WUR) in Wageningen licht toe: “Welke partijen betrokken zijn? Je moet dan denken aan agrariërs, waterschappen, (lokale) overheden maar ook toonaangevende bedrijven rondom recycling, techniek, glastuinbouw en de agri-food industrie. We hebben dan ook een breed draagvlak en dat is essentieel voor het behalen van de belangrijkste doelstelling van het project, namelijk terugwinning en hergebruik van nutriënten afkomstig uit huishoudelijk afvalwater en agri-food industrie proceswater, richting landbouw naar een hoger niveau te tillen. Tot voor kort werd dit altijd als afval gezien terwijl er in deze stromen nutriënten zitten die van meerwaarde kunnen zijn voor – bijvoorbeeld – het bemesten van het land. Hoe groot die meerwaarde is? Dat zijn we aan het onderzoeken maar we hebben al mooie resultaten gezien”, aldus Van Dijk.
Uitkomsten beloven veel
Sinds de start van het project zijn er veelbelovende resultaten behaald. Veldproeven met gerecyclede meststoffen uit afvalwater laten een goede landbouwkundige waarde zien, zoals stikstofrijke ammoniumsulfaat uit rioolwater, mestkorrels van verbrand slib-as en aerobe biomassa afkomstig uit de proceswaterzuivering van agri-food industrie. Van Dijk is enthousiast over de mogelijkheden van diverse producten: “Neem aerobe biomassa. Volgens de Nederlandse meststofwetgeving wordt dit nu net zo behandeld als zuiveringsslib, waardoor het vaak wordt verbrand. Maar dit is zonde, omdat er zo nuttige nutriënten verloren gaan die van de akkers komen terwijl ze veilig teruggebracht zouden kunnen worden. Een ander opvallend resultaat is het gebruik van verwerkte menselijke urine als meststof. Proeven in Lelystad tonen aan dat urine 20% effectiever kan zijn dan kunstmest! In Zweden en Zwitserland wordt urine getest en in Frankrijk wordt het zelfs al toegepast. Het uiteindelijke doel is het ontdekken van nieuwe meststoffen die de officiële EU-meststofstatus verkrijgen. Dit is al bereikt met de op slib-as gebaseerde mineralenkorrel, die in 2024 deze status heeft ontvangen. Hierdoor mag het nu in de landbouw worden toegepast. Binnenkort kunnen er dus frieten van deze aardappels aan het publiek worden geserveerd!”
Kansen en uitdagingen
Voor akkerbouwers die zoeken naar duurzame oplossingen, biedt het KNAP-project veel kansen. Van Dijk stelt: "Als je produceert voor bedrijven met emissie-eisen en circulaire doelstellingen zijn deze ontwikkelingen zeker iets om te volgen. Daarnaast is de landbouwkundige waarde natuurlijk belangrijk. Want als verwerkte urine net zo goed of beter werkt dan kunstmest, waarom zou je het dan niet gebruiken? En ook de portemonnee speelt een belangrijke rol. Als de circulaire producten goedkoper zijn dan kunstmest maar net zo’n goede werking hebben, dan heeft dat direct een positieve impact op de bedrijfsvoering”
Hoewel er veel positieve resultaten zijn, blijven er uitdagingen, weet ook Van Dijk; “Circulaire meststoffen moeten veilig kunnen worden toegepast, wat vereist dat verontreinigingen uit afvalwaterstromen worden verwijderd. Daarvoor is technische innovatie nodig. Daarnaast is maatschappelijke acceptatie een belangrijke uitdaging. Het gebruik van gerecyclede-meststoffen, zoals urine of afvalwater als meststof, vraagt om tijd en aandacht, vergelijkbaar met de acceptatie van elektrisch autorijden. Met behulp van betrouwbare kennis en data, verzameld door partners zoals Eurofins Agro, kunnen deze processen versneld worden. Zo kunnen agrarisch ondernemers, overheden en onderzoekers samen bepalen welke circulaire producten veilig en voordelig zijn voor de landbouw en dat is een prachtig gezamenlijk doel”.
Dit project is medegefinancierd met PPS-financiering van de TKI Agri-Food en Watertechnologie (Topconsortia voor Kennis en Innovatie) van het ministerie van Economische Zaken. Voor meer informatie over het KNAP project inclusief partners: https://www.nutrientplatform.org/knap
